3 Transparant over kosten

De kosten van pensioenbeheer bestaan uit de totale kosten van de dienstverlening van TKP en een toedeling vanuit de algemene kosten. Onder de algemene kosten vallen onder andere de contributies en bijdragen voor de toezichthouders, accountants-, actuaris- en advieskosten en de kosten van het bestuur, het verantwoordingsorgaan en het bestuursbureau. 
De algemene kosten zijn niet direct gerelateerd aan pensioenbeheer of vermogensbeheer. De toebedeling van de algemene kosten vindt plaats naar de verhouding van de pensioenbeheerkosten dan wel vermogensbeheerkosten ten opzichte van de totale kosten. Deze verhouding is niet vast en kan van jaar op jaar veranderen. Dit komt doordat de vermogensbeheerkosten meer fluctueren dan de pensioenbeheerkosten. De vermogensbeheerkosten zijn namelijk afhankelijk van de omvang van het belegd vermogen en vergoedingen die deels prestatieafhankelijk zijn. 

De kosten worden meegenomen in het jaar waarin de kosten worden gemaakt. Dit geldt in het bijzonder voor kosten die in het kader van het project Wet toekomst pensioenen (Wtp) worden gemaakt. Ook deze kosten fluctueren van jaar op jaar.

Kosten pensioenbeheer 2023
De totale kosten van het pensioenbeheer, inclusief de toedeling vanuit de algemene kosten van 10,2%, daalden in 2023 ten opzichte van 2022 met € 420 duizend. De pensioenbeheerkosten per deelnemer daalden van € 217 in 2022 naar € 199 in 2023. De daling is mede het gevolg van een toename van het aantal actieve deelnemers en pensioengerechtigden. 

Het beleggen van de pensioenpremies voor een goed pensioen brengt kosten met zich mee. Deze kosten gaan af van het rendement. Wij kijken kritisch naar de kosten die we maken. Bij de beleggingen maken we altijd een afweging van verwacht rendement, risico, kosten en duurzaamheid. De kosten verschillen per categorie. Het beleggen in duurdere categorieën (bijvoorbeeld private equity) levert - gecorrigeerd voor kosten - op de lange termijn naar verwachting meer rendement op. Dat kan een hoger kostenniveau rechtvaardigen. In dit hoofdstuk gaan we in op de vermogensbeheerkosten in de DB-regeling en het premiedepot, en de vermogensbeheerkosten voor de beschikbare premieregeling en het individueel pensioensparen.

Eens in de 3 jaar voert het pensioenfonds een benchmarkonderzoek uit, waarin we onze kosten afzetten tegen de Pensioenfondsenmarkt. In 2023 heeft het pensioenfonds deelgenomen aan de BELL kostenbenchmark (184 pensioenfondsen), met daarin onder andere een vergelijking tussen 22 ondernemingspensioenfondsen in Nederland. De vermogensbeheerkosten van Pensioenfonds KPN zijn relatief hoog in vergelijking met een aantal andere pensioenfondsen. Dit wordt veroorzaakt doordat wij beleggen in beleggingscategorieën als niet-beursgenoteerd vastgoed en private equity, waarvan de beheerkosten hoger zijn dan bijvoorbeeld beursgenoteerde aandelen. Daarnaast beheren we een groot deel van de beleggingsportefeuille actief, waarbij de beleggingen verdeeld worden over verschillende managers. Ons uitgangspunt daarbij is dat actief beheer voor de geselecteerde beleggingscategorieën op termijn een hoger rendement oplevert. Als we over een langere periode terugkijken, heeft het actieve beheer inderdaad extra rendement opgeleverd.

Bestuursoordeel over de vermogensbeheerkosten
De totale vermogensbeheerkosten inclusief transactiekosten bedroegen in 2023 0,77% van het gemiddeld belegd vermogen. Dit is een stijging van 0,03%-punt. Van deze totale vermogensbeheerkosten is 0,11%-punt toe te schrijven aan prestatieafhankelijke vergoedingen op de actief beheerde beleggingen. Deze actief beheerde beleggingen realiseerden in 2023 voor het totaal van de portefeuille geen extra rendement. De prestatievergoedingen die zijn uitgekeerd, hebben betrekking op het deel van de portefeuille waar actief beheer wel een extra rendement heeft behaald. 

Veel van de beleggingscategorieën laten over een langere periode van 3-5 jaar een positief relatief rendement zien. Dit is ook de periode waar wij naar kijken om actief beheer te beoordelen. Wanneer we bijvoorbeeld terugkijken op de afgelopen 3 jaar, dan heeft actief beheer extra rendement opgeleverd. In absolute getallen is de extra gerealiseerde opbrengst in de periode 2021 tot en met 2023 € 138,7 miljoen. Dat is € 78,5 miljoen meer dan de prestatievergoedingen aan managers van € 60,2 miljoen.

Wij zijn er als bestuur van overtuigd dat actief beheer op de lange termijn positief bijdraagt aan het rendement. We accepteren daarom de hogere kosten die deze keuze met zich meebrengt. De over een langere periode extra gerealiseerde opbrengst door actief beheer onderbouwt deze keuze. Over 2023 was de prestatievergoeding relatief laag. Dit is passend bij de beperkte toegevoegde waarde in het afgelopen jaar. 

Deze overtuiging neemt niet weg dat we als bestuur kritisch zijn op een langere periode waarin geen positief relatief rendement wordt behaald met actief beheer. Voor aandelen small caps blijft het rendement al langere tijd achter. Voor deze specifieke categorie hebben we halverwege 2024 een deadline gesteld. Wanneer de doelstelling dan niet is behaald, zullen we afscheid nemen van de managers. Evaluaties van externe managers vinden minimaal eens in de 3 jaar plaats en als er geen sprake is van een positief relatief rendement conform de doelstelling, wordt dit geïntensiveerd naar jaarlijks.

Uit de vergelijking met andere pensioenfondsen blijkt dat onze vermogensbeheerkosten hoger zijn dan bij andere pensioenfondsen. Dit wordt verklaard door relatief veel actief beheerde beleggingen en een aantal complexe beleggingscategorieën in onze portefeuille, bijvoorbeeld private equity. Wij zijn ervan de overtuigd dat specialistische managers op deelgebieden binnen beleggingscategorieën bijdragen aan een hoger rendement. Daarom kiezen we voor beleggen met verschillende specialistische managers. Ook complexe categorieën realiseren naar verwachting een hoger rendement, omdat ze illiquide zijn en niet voor iedereen toegankelijk. Doordat we in 2023 een overweging hadden naar complexe categorieën als private equity en vastgoed, lagen de vaste kosten voor deze categorieën hoger dan vorige jaren. In euro's zijn de vermogensbeheerkosten over 2023 gedaald, maar doordat het gemiddeld belegd vermogen over 2023 lager lag dan in 2022 zijn de kosten als percentage daarvan gestegen. Wij concluderen dat de kosten relatief hoog liggen ten opzichte van andere pensioenfondsen, maar we achten de gemaakte keuzes verantwoord in het licht van het op termijn hogere verwachte rendement. De specifieke vermogensbeheerkosten over 2023 zijn verklaarbaar en goed uitlegbaar, gegeven onze beleggingsovertuigingen. 

De transactiekosten zijn vanwege de daling van het gemiddeld belegd vermogen over 2023 in euro’s afgenomen, maar als percentage daarvan vrijwel gelijk aan voorgaande jaren. De kosten zijn passend bij de ontwikkelingen in financiële markten en de toe- en uittredingen in de beleggingen in het afgelopen jaar. 

Als bestuur beoordelen we het totale niveau van de vermogensbeheerkosten over 2023 als acceptabel en passend bij de behaalde resultaten en gemaakte keuzes.

De deelnemers in de BPR/IPS lifecycles en vrij beleggen depots betalen geen aankoop- en/of verkoopkosten voor stortingen/onttrekkingen. De transactiekosten die binnen de beleggingsfondsen worden gemaakt komen wel voor rekening van de deelnemers. Dit zijn kosten om de beleggingsfondsen door marktontwikkelingen binnen de gestelde restricties te houden. Daarnaast betalen de deelnemers in BPR/IPS ook een deel van de vergoeding van de uitvoeringsorganisaties. Dit was in 2023 0,09% over het gemiddeld belegd vermogen van dat jaar. Deze kosten worden direct verrekend in het rendement. Afhankelijk van de samenstelling van de beleggingen kunnen de kosten verschillen per cohort in de lifecycle en per vrij beleggen depot.

De tabel bevat alle vermogensbeheerkosten, inclusief de transactiekosten binnen de beleggingsfondsen. De kosten zijn opgesteld op basis van de samenstelling van de leeftijdscohorten in de lifecycle en de vrij beleggen depots per eind 2023. Ter vergelijking zie je ook de kosten per eind 2022.