Voor het beleggingsbeleid zijn de volgende hoofdrisico’s vastgesteld. De hoofdrisico's worden voortdurend door ons gemonitord. Als risico’s de grenzen van onze risicobereidheid overschrijden, en daarmee onze doelstellingen bedreigen, treffen we aanvullende beheersmaatregelen.

1. Marktrisico

Marktrisico is het risico dat de waarde van beleggingen kan fluctueren door veranderingen in de markt. Deze kunnen veroorzaakt worden door politieke en economische factoren als rentewijzigingen, inflatie en algemene trends in vraag en aanbod.

Onze risicobereidheid op marktrisico is hoog. Er is een hoge mate van risicoacceptatie, omdat het nemen van risico naar verwachting wordt beloond.

Het pensioenfonds loopt bewust marktrisico, omdat dit op de lange termijn wordt beloond met rendement. Om het marktrisico te beheersen spreiden we de beleggingen binnen vaste bandbreedtes over verschillende beleggingscategorieën, landen, sectoren, strategieën en ondernemingen. 

Een ander belangrijk element is dat we stress op de financiële markten voortdurend monitoren. In augustus 2024 liep het marktrisico in de portefeuille sterk op. In de eerste dagen van augustus sloeg het sentiment op de financiële markten snel om. Aandelen gingen in de uitverkoop en de rentes zetten een daling in. Dit werd aangewakkerd door een verhoogde kans op een recessie in de Verenigde Staten. Na dit signaal is er direct een marktupdate gegeven door onze vermogensbeheerder en is onderzocht of er aanvullende beheersmaatregelen nodig waren. We hebben geconcludeerd dat de gespreide beleggingsportefeuille voldoende robuust was, waardoor ingrijpen niet nodig was. Achteraf bleek het overigens te gaan om een tijdelijke correctie in de markt.

Belangrijk instrument voor de beheersing van onder andere het marktrisico is een Asset Liability Management (ALM) studie. Dit is een strategische analyse waarbij de risico's voor de balans van het pensioenfonds in kaart worden gebracht. Er wordt gekeken naar de vermoedelijke toekomstige ontwikkelingen van de beleggingen en de pensioenverplichtingen. Een ALM-studie geeft daarmee inzicht in hoe de belangrijkste risicofactoren in de balans van het pensioenfonds doorwerken. Door deze risico's inzichtelijk te maken kunnen we deze meewegen in de strategische beleidsvorming. Wanneer risico's in relatie tot de strategische doelstellingen te groot zijn, kunnen we beleid maken om de risico's te beheersen.

2. Krediet- en tegenpartijrisico

Krediet- en tegenpartijrisico is het risico dat tegenpartijen waaraan wij een lening ter beschikking hebben gesteld of waarmee we een financiële transactie hebben gesloten hun verplichtingen aan ons niet of niet volledig nakomen. Daardoor kunnen wij verlies lijden op beleggingen of vorderingen.

Onze risicobereidheid voor krediet- en tegenpartijrisico is gematigd. Risico’s worden deels geaccepteerd en scherp afgewogen tegen de extra opbrengsten en/of kosten.

Het pensioenfonds werkt met een risicobudget. Dit vooraf bepaalde risicobudget geeft de grenzen aan voor de verschillende vormen van leningen. Naast kredietwaardige staatsobligaties beleggen we ook in risicovollere leningen, omdat we naar verwachting worden gecompenseerd voor die risico's. Daarnaast hebben we te maken met tegenpartijrisico op de tegenpartijen voor valuta- en rentederivaten en tegenpartijen waar kasgeld is belegd. Het tegenpartij-risicobeleid is erop gericht de kans op faillissementschade voor ons te beperken.

Een voorbeeld van een toenemend tegenpartijrisico in 2024 is NVIDIA. Dit Amerikaanse technologiebedrijf groeide sterk door nieuwe AI-toepassingen. De marktwaarde van NVIDIA werd daardoor zo groot dat bijna 1% van onze portefeuille belegd was in dit bedrijf. Voor ons was dit een signaal om de omvang van deze positie te heroverwegen: te veel afhankelijkheid van één partij leidt tot een te hoog concentratierisico. Omdat onze beleggingen in NVIDIA onder de 1% zijn gebleven, hebben we tot op heden niet ingegrepen. 

3. Matching- en renterisico

Matching/renterisico betreft renterisico’s, valutarisico’s en inflatierisico’s. Renterisico heeft betrekking op het renterisico van de verplichtingen. Valutarisico ontstaat doordat de pensioenverplichtingen in Euro’s luiden en beleggingen niet allemaal uit Euro beleggingen bestaan. Inflatierisico ontstaat doordat we er naar streven de pensioenen jaarlijks te indexeren.

Onze risicobereidheid op matching- en renterisico is gematigd. Risico’s worden deels geaccepteerd en scherp afgewogen tegen de extra opbrengsten en/of kosten.

Het is ons beleid om het renterisico niet helemaal afdekken. We accepteren een deel van het renterisico omdat dit naar verwachting bescherming biedt bij oplopende inflaties. Het risico wordt nauwlettend gemonitord met strikte bandbreedtes. Op dit moment hebben we ervoor gekozen een uitzondering te maken en de rente voor 100% af te dekken. Hiermee willen we de huidige gezonde financiële situatie zo goed mogelijk beschermen tot het moment van de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel. Het risico wordt nauwlettend gemonitord met strikte bandbreedtes. 

Het valutarisico wordt zoveel mogelijk afgedekt. Maar dit is niet in alle gevallen efficiënt, waardoor het risico deels wordt geaccepteerd. In sommige landen is het te kostbaar om het valutarisico af te dekken en is het soms ook onderdeel van de strategie waar een hoger verwacht rendement tegenover staat. We beheersen het valutarisico met limieten die doorlopend worden gemonitord.

Het inflatierisico kent een gedeeltelijke impliciete afdekking met beleggingscategorieën die profiteren van een inflatiestijging. Een voorbeeld is vastgoed, waarbij de huuropbrengsten vaak (gedeeltelijk) meestijgen met de inflatie. Een indicator op inflatierisico wordt nauwlettend gemonitord en signaleert wanneer het risico oploopt.

In 2024 was de rentemarkt relatief stabiel: er waren geen grote rentebewegingen, zeker niet in vergelijking met de volatiele rentemarkten in 2022 en 2023. 

4. Liquiditeitsrisico

Dit is het risico op verliezen of op het niet tijdig in staat zijn om aan financiële verplichtingen te voldoen als gevolg van (al dan niet plotseling optredende) verschillen in timing van ingaande en uitgaande geldstromen. Dit kan voortkomen uit liquiditeit op de financiële markt, derivaten, onderpandverplichtingen of een verschil in pensioenuitkeringen en binnenkomende premie. 

De risicobereidheid op liquiditeitsrisico is laag, risico’s worden zoveel mogelijk gemeden, maar niet ten koste van alles.

Wij monitoren de liquiditeit van de beleggingen nauwkeurig. We staan ongeveer 30% aan illiquide beleggingen toe, omdat daar naar verwachting extra rendement tegenover staat. Door middel van stresstesten toetsen we of het liquiditeitsniveau ook in extreme omstandigheden voldoende is. We willen altijd en in alle omstandigheden in staat zijn aan onze financiële verplichtingen te voldoen.

In 2024 heeft een aantal illiquide beleggingen boven de vastgelegde bandbreedte gezeten. Dit betrof private equity en niet-beursgenoteerd vastgoed. We waren daar door marktbewegingen meer in belegd dan in het strategisch beleggingsbeleid is vastgelegd. Vroegtijdig deze beleggingen van de hand doen leidt echter tot een lagere verkoopprijs, wat uiteraard ten koste gaat van het rendement. We hebben de overschrijding daarom tijdelijk geaccepteerd en sturen bij door geen nieuwe investeringen in deze beleggingscategorieën te doen. Niet-beursgenoteerd vastgoed bevindt zich daardoor nu weer binnen de bandbreedte. Voor private equity geldt dat naar verwachting in 2025. 

5. ESG-risico

Het ESG-risico is het risico dat bedrijven waarin we beleggen een structurele negatieve impact hebben op mens, maatschappij en milieu, waardoor de waarde van deze beleggingen kan dalen.

De risicobereidheid op ESG-risico is laag. Risico’s worden zoveel mogelijk gemeden, maar niet ten koste van alles.

Het ESG-risico is een breed risico en valt uiteen in verschillende onderliggende deelrisico's.

• Klimaatverandering: financiële schade als gevolg van klimaatverwarming (fysiek risico) en verlies biodiversiteit en het verstoren van het ecologisch systeem.
• Transitierisico: financiële schade door abrupt ingrijpen van overheden (om bijvoorbeeld de Parijs-doelstellingen te halen).
• Sociale impact: het risico verantwoordelijkheid te dragen voor mensenrechtenschending, onveilige arbeidsomstandigheden en diversiteitskwesties. 
• ESG controverses / incidenten: financiële risico’s als gevolg van boetes, claims en/of verlies van omzet door ESG-wanprestatie. 
• Imagoschade: reputatieschade voor het pensioenfonds door beleggingen in bedrijven of sectoren die negatief in de media komen vanwege ESG-controverses.

In 2024 hebben we ons ESG-risicoraamwerk verder uitgebreid. Daarbij is nadrukkelijk rekening gehouden met 'best practices' die door de toezichthouder DNB zijn gepubliceerd. We meten op kwartaalbasis de fysieke klimaatrisico's van een 3-gradenscenario en de impact daarvan op onze beleggingsportefeuille. Daarnaast hebben we ook het transitierisico onderzocht in een stresstest: wat zijn de gevolgen voor de economie en onze beleggingen als de overheid abrupt ingrijpt? We streven ernaar het ESG-risico zo goed mogelijk in kaart te brengen, maar we weten dat er nog onzekerheden en imperfecties zijn als het gaat om data en aannames over de mogelijke impact van risico's. 

We meten onze beleggingsportefeuille minimaal elke zes maanden door op het gebied van duurzaamheid. Dat doen we aan de hand van data van externe ESG-dataproviders. Onze doelstelling is om het totale ESG-profiel positief te laten afwijken van de benchmark.

Zo heeft de MSCI ESG-rating  als doel om aan te geven hoe goed een onderneming zijn meest materiële ESG-risico's beheerst ten opzichte van sectorgenoten. MSCI gebruikt een methodologie die is ontworpen om te toetsen hoe weerbaar een bedrijf is tegen (financiële) langetermijnrisico's op het gebied van milieu, maatschappij en governance. Hierbij identificeert het de blootstelling van het bedrijf aan sectorspecifieke risico's op basis van de bedrijfsactiviteiten, omvang van de activiteiten en waar het bedrijf actief is. Vervolgens wordt bepaald hoe een bedrijf zijn risico's beheerst. De ESG-scores worden gecombineerd en genormaliseerd ten opzichte van branchegenoten om de algemene ESG-rating te bepalen. De ESG-rating wordt uitgedrukt als een getal tussen de 0 en 10. Hierbij geldt: hoe hoger de rating, des te lager het verwachte risico. Dit wordt voor de bedrijven in de portefeuille geaggregeerd op beleggingsstrategie- en portefeuilleniveau.